Çalışma Hayatının Denetimi İle Kayıtdışılık
Kayıtdışı ekonomi ve istihdamın denetimi farklı kamu kurumlarının denetim ve kontrolle görevli memurları eliyle yürütülmektedir. Bu konuda genel itibariyle dört farklı denetim biriminin öne çıktığı görülmektedir: Vergi müfettişleri, iş müfettişleri, sosyal güvenlik müfettişleri ve sosyal güvenlik denetmenleri.
TDK’de kayıtdışılık, herhangi bir biçimde yazılı belgesi olmayan, kayda geçmemiş şeklinde tanımlanmıştır. Dolayısıyla devletten gizlenen, izlenebilirliğin dışında kalan, kayda geçirilmeyen, resmî rakamlara yansımayan ekonomi ve istihdam faaliyetlerine kayıtdışı faaliyet denilmektedir.
Kayıtdışı ekonomi, resmî istatistiki esaslara girmeyen, gayri safi milli hasıla hesaplarında kullanılamayan ve gelir yaratan ekonomik faaliyettir. Alternatif bir ekonomik faaliyet olarak da adlandırılan kayıtdışı ekonomi yasal olmayan, yasal görülen veya hiç kayda girmeyen faaliyetlerde görülebilir. Ancak burada esas gaye daha az vergi ödemek ya da hiç ödememektir.
Kayıtdışı istihdam, kayıtdışı ekonominin çalışma hayatına yansıyan kısmı olup, çalışanların ya eksik prim/ gün şeklinde kayda alınması, ya da hiç kayıt altına alınmamasıdır. Burada esas gaye daha az prim ödemek ya da hiç ödememektir.
Kısacası kayıtdışı ekonomi ve istihdam genelde vergi ve prim gibi yükümlülüklerden kaçınmak, bürokratik işlemlerden kurtulmak ve daha fazla gelir elde etmek amacıyla yapılır.
İstatistiki verilere göre Türkiye’de kayıtdışı ekonomi 2003 yılında % 32,2 iken, 2013 yılında % 26,5’lere gerilediği; kayıtdışı istihdam ise 2003 yılında % 51.7 iken, 2013 yılında % 36,7’lere gerilediği ve 2015 yılı itibariyle de % 34,2’lere düştüğü görülmektedir. Bununla birlikte 2003 yılındaki GSMH tutarı 305 milyar $iken, 2013’te 823 milyar $ olduğu da gözden kaçmamalıdır!
Kayıtdışı ekonomi ve istihdam ile mücadelede yukarıda belirtilen kamu denetim elemanlarının önemli bir rol oynadığı yadsınamaz. İşte, kayıtdışılığın vergi boyutu vergi müfettişlerince; prim boyutu da iş müfettişleri, sosyal güvenlik denetmenleri ve müfettişlerince incelenmektedir. Nitekim kayıtdışı istihdamla ilgili TBMM’de 2013 yılı ve 7/22775 sayılı Soru Önergesi Cevabında 2002 ilâ 2012 yılları arasında toplamda 81943 adet denetim yapıldığı: bu denetimlerin 30062’sinin iş müfettişlerince; 5852’sinin sosyal güvenlik müfettişlerince; 46029’sinin de sosyal güvenlik denetmenlerince icra edildiği saptanmıştır. Bilindiği üzere malî denetimde etkinliğin ve verimliliğin artırılması amacıyla 2011 yılı ve 646 sayılı KHK ile maliyedeki dört farklı denetim kadrosu vergi müfettişi unvanı altında birleştirilmiştir. Performans odaklı denetim ilkesini benimseyen Vergi Denetim Kurulu son dönemdeki personel alımı ile kayıtdışılıkla etkili bir mücadele yapacağını göstermektedir. İş ve çalışma hayatının denetimi ise iş müfettişleri, sosyal güvenlik müfettişleri ve denetmenleri tarafından yerine getirilmektedir. Kayıtdışı istihdamla mücadelede de etkinliğinin ve verimliliğinin artırılması için önce sosyal güvenlik denetim ve kontrol kadrolarının; sonra da iş ve sosyal güvenlik denetim kadrolarının bir unvan ve bir çatı altında birleştirilmesi elzemdir. Denetimin tek çatı altında toplanması hem işçi, hem işveren ve hem de kamu açısından denetimde etkinliği ve verimliliği artıracak; kırtasiyecilik, zaman sarfiyatı ve hak mağduriyetlerini azaltacaktır. Aynı olay/ konu ile ilgili üç farlı denetim kadrosunun inceleme yaptığı düşünüldüğünde ortaya çıkan sonuç tahmin edilebilecektir! Ayrıca soruşturmaya esas incelemeler genel itibariyle birbirinin içine girmiş ya da birbirine karışmıştır. Örneğin bir iş kazasının kayıtdışı kısmı denetmenlerin, tespit kısmı müfettişlerin ve iş güvenliği kısmı da iş müfettişlerinin incelemesine tabîdir. Yine, eksik ücret bildirimi hem denetmenlerin, hem de iş müfettişlerinin incelemesi kapsamındadır. Nitekim Uluslararası Çalışma Örgütü’nün 81 ve 176 sayılı sözleşmeleri de çalışma hayatı denetiminin bütünlüğünü tavsiye etmektedir. Hatta bir çok gelişmiş ülkede olduğu gibi uzun vadede malî ve istihdam piyasası denetiminin de birleştirilmesi ihtimal dahilindedir. Çünkü amaç kayıtdışılıkla mücadele ise: İncelenen saha ve muhataplar aynı gerçek/ tüzel kişilerse..! Çünkü kayıtdışılık vergiden ve primden kaçınma ise…! Çünkü kayıtdışılık haksız rekabet ise…! Çünkü kayıtdışılık hak ihlali ise…! Çünkü kayıtdışılık ülkenin geleceğini çalmaksa..!
Kayıtdışılık, ekonomik bir sorun olduğu kadar siyasal ve sosyo-kültürel anlamda da olumsuz dışşallığı olan bir olgudur. Kayıtdışılıkla mücadele tek başına denetim mekanizması ile çözülemeyecek kadar kompleks bir yapı arz ettiği; asıl çözümün kamusal ve toplumsal anlamda ortak çalışmayı gerektiren bir bilinçlenme, dönüşme ve özümseme ile olabileceği realitesidir.
Kayıtdışılıkla mücadele kapsamında eylem planının devlet politikası haline getirilmesi; tüm kurum ve kuruluşların eşgüdüm içinde çalışması ve elektronik ortamda bilgi paylaşımının sağlanması; etkin ve sürekli izleme ve değerlendirme sisteminin oluşturulması; kayıtiçi faaliyetlerin özendirilmesi; caydırıcı ve etkili bir denetim için bağımsız ve tam yetkili bir kamu denetim otoritesinin kurulması; piyasayı kendi içinde denetleyen etkin ve özel denetim ağı sistemlerinin düzenlemesi; sektör bazlı ya da faaliyet koduna göre asgari ücret politikasına geçilmesi; toplumsal mutabakat ile vergi ve prim ödemede gönüllülük esasının benimsetilmesi gerekmektedir.
30 yıldır bölücü ve ayrılıkçı faaliyet gösteren eli kanlı terör örgütü PKK, toplumsal uzlaşma taleplerine rağmen vatan evlatlarını ve vatandaşlarımızı katletmeye devam etmektedir! PKK ile mücadelede gazi olan ve şehit düşen Mehmetçiklerimize minnet ve şükran borçluyuz! Tüm şehitlerimizin ruhları şad olsun! Acılı ve kederli ailelerine baş sağlığı diliyorum! Acımızın büyük olduğunun farkındayım ve aziz milletimizden sabır istiyorum ve halkımızı sağduyuya davet ediyorum! Allah düşmanlarımıza fırsat vermesin ve ana kuzularını bu kutlu vatana bağışlasın!
Kaynak: http://www.hedefhalk.com/
Yazı Url: http://www.hedefhalk.com/calisma-hayatinin-denetimi-ile-kayitdisilik-603782yy.htm
